Niet alleen is er onlangs een oud dijkje gevonden op Vijfsluizen, ook de Floreslaan mag zich sinds februari jongstleden verheugen in een archaïsche waterkering. Een dammetje van aarde en riet. En misschien met een duiker: een uitgeholde boomstam gevuld met (wellicht) een terugslagklep. Daarvan is een mooi exemplaar in het Museum Vlaardingen te zien.
Degenen die De Vlaardinger tipten waren buurtbewoner Cor Witzenburg en de inmiddels naar het Groningse “geëmigreerde” natuurvorser en medecriticaster Bob Kruit. Met eerstgenoemde stapten we vorige week de omgewoelde prut in voor een kleine, maar o zo natte, rondleiding richting en rond de inmiddels dichtgegooide put waarin het dammetje verder wordt geconserveerd. Wachtend tot leeftijdsijking en mogelijke wederopstanding.
Stadsarcheoloog Tim de Ridder vermoedt dat het dammetje aan de Floreslaan uit de Romeinse tijd dateert en dus jonger is dan het dijkje dat onlangs bij Vijfsluizen is ontdekt. Maar dat maakt het dammetje zeker niet onbemind. ‘Het is een unieke vondst,’ aldus Tim de Ridder.
Tim de Ridder
‘Het is in Vlaardingen protocol dat alvorens grond bouwrijp wordt gemaakt of anderszins wordt “verstoord”, eerst archeologen gaan "wroeten" in de grond. Dat “wroeten” kan bijvoorbeeld bestaan uit het maken van proefsleuven op één of meerdere locaties die daar vanuit eerder onderzoek en historisch verwachtingspatroon aanleiding toe geven. Zoals nu bij de Floreslaan het geval is.
Dat "wroeten" wordt overigens uitgevoerd door archeologische bedrijven. Vanuit de gemeente zien we er op toe dat het archeologisch proces op de juiste manier verloopt.
Alle buitenonderzoek begint achter het bureau. Daar wordt bezien wat men waar en op welke diepte kan aantreffen. Zijn er hoge verwachtingen? Dan maken we proefsleuven. Wordt er inderdaad iets aangetroffen, dan doemt de volgende vraag op: “Is het behoudens waardig?”
In dit geval is zeker dat het dammetje behoudens waardig is. In de jaren ’90 hebben we ook zoiets aangetroffen op het terrein wat we nu kennen als Hoogstad. Daar hebben de archeologen een kreek ontdekt met verschillende dammen uit de Romeinse tijd. Bijzonder was de ontdekking van een oudere kreek met daarin een dam van 175 jaar voor Christus.
We weten dat hetgeen bij de Floreslaan is ontdekt een dammetje is, omdat het vrij diep zit, en er een boomstam is aangetroffen die aan één kant met palen is geschoeid. Achter de palen zit een rietpakket. Het riet dat in de dam zit zorgde voor stevigheid van het aardlichaam en zorgde ook voor een soort watermanagement in het damlichaam zelf. De rietlagen zorgden ervoor dat het dammetje niet verzadigd kon raken met water. De rietpakketten zijn kenmerkend voor de dammen uit de Romeinse Tijd, vermoedelijk dateert de dam van de Floreslaan dan ook uit die periode. Maar een oudere datering kunnen we niet uitsluiten.
Er zal met betrekking tot dit dammetje waarschijnlijk geen verder gravend onderzoek komen.’
Onderzoeken
Tim de Ridder: ‘De put is weer gedempt. Dat is gedaan om het dammetje optimaal te conserveren. Er zijn wat houtmonsters genomen om de leeftijd te kunnen bepalen. We beginnen met een dendrochronologisch of jaarringonderzoek. Dat is een wetenschappelijke discipline die erop is gericht houten voorwerpen of archeologische vondsten te dateren aan de hand van jaar- of groeiringen. Die ringen vormen een unieke streepjescode en aan de hand van aantal en dikte kunnen we het nodige qua leeftijd afleiden.
Als de schors nog aanwezig is, kan zelfs het kapjaar vastgesteld worden Nu is de kans dat voor het dammetje vooral gebruik is gemaakt van els. Elzen hebben helaas de vervelende eigenschap dat de jaarringen moeilijk te koppelen zijn aan andere jaarringen van bomen elders en daardoor geen dendrochronologische datering opleveren.
Is dit dus het geval dan nemen we onze toevlucht tot het klassieke C-14 koolstofonderzoek. Uiteindelijk weten we hoe oud het dammetje is, maar dat zal even duren.
Dat de sleuven weer zijn toegedekt, is van een gecombineerd belang. Niet alleen blijft het dammetje optimaal bewaard, ook wordt voorkomen dat al te nieuwsgierige toeschouwers en spelende kinderen in de put vallen.
Tim de Ridder: ‘Grootste boosdoener is de zon. In de zon is het hout al binnen enkele uren uitgedroogd, is het kwaad geschied en is een groot deel van het dammetje kapot.’
Pers en bewaring
Dat de pers niet is uitgenodigd de eerste opgraving bij te wonen is ook een standaardformule. Tim de Ridder: ‘Bij het vooronderzoek is er nog te weinig te zien, en de put moet snel weer dicht. Pas als er een definitief onderzoek is gedaan, en er wat voor de pers en publiek te zien is, laten we een persbericht uitgaan.’
Het dammetje, dat sowieso behoudens waardig is, ondansk de leeftijd, blijft rustig in de klei tot de nu nog nieuw te bouwen (36 stuks) woningen te zijner tijd weer worden afgebroken. ABB Bouwgroep, die het project gaat uitvoeren, is gehouden een aangepast palenplan te maken waardoor het dammetje optimaal geconserveerd blijft in de bodem.
Achterliggende gedachte is dat als het dammetje na enige decennia tot een eeuw alsnog aan de grond wordt onttrokken er nog beter onderzoek naar kan worden gedaan. Ook hier staat de techniek immers verre van stil.
Tim de Ridder: ‘Dit is ook het uitgangspunt van het Verdrag van Malta (1992). Dit verdrag regelt de omgang c.q. bescherming en behoud met en van het Europese erfgoed dat zich in de bodem bevindt. Uitgangspunt is dat er onderzoek naar archeologische waarden moet worden gedaan alvorens ruimtelijke plannen worden uitgevoerd. In verdere ontwikkeling van die plannen dient er ook zoveel mogelijk rekening mee te worden gehouden. Bij voorkeur blijven behoudens waardige archeologische resten bewaard in de bodem. Vandaar dat specifieke palenplan.’
Palenplan ABB Bouwgroep
Tim de Ridder: ‘Het palenplan is erop gericht dat als heipalen de grond ingaan, die maar 5% van de vindplaats verstoren. De verstoring is een gecombineerd gevolg van de geslagen paal en de "verdrukte" omliggende grond. Een paal verplaatst vanzelfsprekend materiaal. Gelukkig is hier sprake van zachte grond. De verplaatsing zal maar enkele centimeters rondom elke heipaal zijn’
Hoe het ook zal zijn: Vlaardingen mag zich weer een bijzondere archeologische vondst toedichten. Hoewel dit soort waterbouwkundige werken wel vaker zijn ontdekt in de Maasmondregio, zijn er nergens zo veel aangetroffen als in Vlaardingen. Het Archeon zou de poorten kunnen sluiten als de Schelvispekelenclave al haar vondsten bovengronds en ter plekke zou conserveren en uitstallen.
Het wachten is nu op de definitieve leeftijd van deze archeologisch herborene. Volgens Tim de Ridder kan dit nog wel even op zich laten wachten. Enige maanden tot een jaar is hiervoor de normale periode. Gezien de leeftijd van het dammetje is het een te verwaarlozen tijd.
Tekst
Peter Joore
Fotografie
N. van der Feest, Aeres Milieu B.V. en Peter Joore