Geopolitiek komt de laatste tijd vaak aan de orde. Wat wordt daarmee eigenlijk bedoeld? Als je op internet zoekt, kom je verschillende definities tegen. Geopolitiek is een begrip dat vaak in vele omstandigheden wordt gebruikt en komt daardoor nogal onduidelijk over. Tom de Bruijn, expert in internationale betrekkingen en auteur van het boek ‘Hoogmoed en onmacht’, laat in zijn boek op basis van vele voorbeelden zien wat geopolitiek inhoudt en hoe het wordt gebruikt.
Het begrijpen van geopolitiek is belangrijk om te weten hoe landen met elkaar omgaan en de gebeurtenissen in de wereld beter snappen.
Geopolitiek is buitenlands beleid dat in grote mate bepaald wordt door specifieke geografische factoren. Geopolitiek heeft betrekking op landen en relaties tussen die landen waarbij ze proberen de beste posities te verkrijgen om hun invloed uit te breiden. Het gaat erom hoe landen met elkaar omgaan, samenwerken of concurreren en welke factoren daarbij een rol spelen. De geografische ligging en grootte van een land en van de bevolking, toegang tot de natuurlijke hulpbronnen en energiebronnen en de grenzen met andere landen bepalen vaak hoeveel invloed kan worden uitgeoefend. Eveneens belangrijke factoren zijn economische macht, militaire kracht, allianties (strategische samenwerkingsverbanden), nationale belangen en internationale organisaties.
Hoe denkt de Europese Unie over geopolitiek? Vanuit historisch en persoonlijk perspectief laat de auteur zien dat de Europese Unie niet in de wieg is gelegd voor geopolitiek. Geopolitiek is namelijk een zaak van vooral de grootste staten, te weten de Verenigde Staten, Rusland en China. Geopolitiek en Europese integratie zijn traditioneel elkaars tegenpolen. De Europese Unie heeft geformuleerde doelstellingen en een centraal bestuur, maar is niet één grote staat. Het is een groep verschillende staten als economische gemeenschap, waarin de welvaart van de afzonderlijke lidstaten hoog in het vaandel staat en economische offers geen populaire boodschap zijn.
‘Hoogmoed en onmacht’ bevat diverse voorbeelden van de geopolitiek. Bijvoorbeeld de gedachte dat natuurlijke hulpbronnen noodzakelijk zijn voor de machtsontwikkeling van een staat. Een omvangrijk grondgebied is dan ook op zichzelf niet voldoende. Beschikt een land over de noodzakelijke natuurlijke hulpbronnen, dan zal het alles doen om die te behouden, terwijl een gebrek eraan zal leiden tot de wil om ze te verkrijgen, hetzij door middel van veroveringen of door internationale handelspolitiek. Toegang tot energiebronnen is onontbeerlijk, niet alleen waar het gaat om de instandhouding van een economie, maar ook voor een effectieve oorlogvoering. De beschikking over fossiele brandstoffen is lang een geopolitieke factor van formaat geweest. Maar in het boek worden ook voorbeelden als economie en omgaan met oorlogen behandeld.
De term geopolitiek heeft doorgaans een vrij negatieve gevoelswaarde. Zij wordt vaak als synoniem gebruikt voor machtspolitiek die meestal een morele afkeuring inhoudt. In die zin onderscheidt geopolitiek zich van andere vormen van buitenlandse politiek, bijvoorbeeld utopische of idealistische vormen.
Tom de Bruijn heeft zijn boek goed leesbaar, informatief en verhelderend geschreven. Een aanrader voor lezers die in politieke geschiedenis zijn geïnteresseerd.
Tom de Bruijn (1948) studeerde internationale betrekkingen in Genève en Londen, daarna internationaal recht in Utrecht. Hij was ambassadeur van Nederland bij de Europese Unie in Brussel (2003-2011) en minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (2021-2022)
‘Hoogmoed en onmacht’ is op 7 oktober 2024 verschenen bij Uitgeverij Prometheus. Het boek heeft 168 pagina’s en kost € 20,00. ISBN: 9789044657326. Het is ook als e-book te koop. Dat kost € 11,99 en de ISBN is 9789044657333.
Illustraties
Omslag van het boek
Auteursfoto (© foto: Gemeente Den Haag)
Recensie
Wies Groeneveld
Dit is een bijdrage van het recensiecollectief. Lijkt het je leuk om ook een boek te bespreken voor De Vlaardinger (en straks ook voor De Schiedammer Online)? Elk genre is welkom. Het maakt niet uit waar je woont. Mail je recensie dan naar Hans Vrugt, eindredacteur van het collectief: hansvrugt@planet.nl.