‘Historische Wateratlas NL. De drijvende kracht van Nederland’ is een nieuw boek in de serie ‘Historische Atlas NL’. Het is samengesteld en geschreven door twee voormalige (rijks)archivarissen, Martin Berendse en Paul Brood. Zij behandelen in deze atlas de relatie van Nederland met het water, vanaf de oertijd tot en met het heden.
Nederland is een delta. Dit betekent dat het water altijd van twee kanten komt: vanuit de zee en via de rivieren vanuit het achterland. Eigenlijk van vier kanten, want door de regen en het wisselende grondwaterpeil komt er ook nog water van boven en van beneden. Geologisch gezien zijn rivieren, zeeën en meren nooit hetzelfde gebleven. Door de verschillende ijstijden en tussentijdse veranderingen van het klimaat blijven het water en de verschillende grondsoorten altijd in beweging.
De constante dreiging van het water en de vele overstromingen hebben ertoe geleid dat er door de jaren heen veel uitvindingen zijn gedaan. Het succes van ons watermanagement komt voort uit technisch vernuft, aanpassingsvermogen en organisatietalent. Het hedendaagse 'poldermodel' als manier van vergaderen en tot besluiten komen, wordt in verband gebracht met de wijze waarop in de late middeleeuwen de strijd tegen het water is aangepakt.
Door de vele technische innovaties, met als hoogtepunt de Deltawerken na de Watersnoodramp van 1953, was aandacht voor de dreiging van het water iets op de achtergrond geraakt. Maar na de winters van 1993 en 1995 en de zomer van 2021 was daar geen sprake meer van: op diverse plaatsen in het rivierenland vonden toen overstromingen plaats, die door dijkverbetering gelukkig net niet tot grote rampen hebben geleid.
Vooruit kijkend op deze en volgende eeuw, is dit boek uiterst actueel. Er is een Tweede Deltaplan ontwikkeld met als uitgangspunt: meebewegen met de natuur en met de effecten van klimaatverandering. Er zijn al tientallen projecten voltooid, waaronder het programma 'Ruimte voor de Rivier'.
Hoe we in ons land, ook in de toekomst, veilig met het water van zeeën, meren en rivieren moeten omgaan, kunnen we leren uit ons eigen verleden. Deze atlas is daarvoor een mooie aanzet.
Het boek bestaat uit uitgebreide hoofdstukken met elk een apart thema, met daartussen verhalen over rivieren. Per hoofdstuk worden veel voorbeelden uit plaatsen en provincies gepresenteerd, beknopt en begrijpelijk geschreven. Lezers die over een onderwerp meer informatie behoeven, kunnen daarvoor de literatuuropgave achterin raadplegen.
De lay-out werkt zeer uitnodigend. Fraaie illustraties in de vorm van oude kaarten, schilderijen, gravures, tekeningen en foto’s maken het gebonden, kloeke boek een genot voor het oog. Het beeldmateriaal is afkomstig uit diverse archieven, musea en bibliotheken. Tot slot is er een overzicht van personen die aandacht krijgen, een begrippenlijst, een literatuuropgave, een register van aardrijkskundige namen, een verantwoording voor de gebruikte illustraties en een colofon.
Alles bij elkaar een stevige aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de Nederlandse geschiedenis. Zeker als het gaat om het water als vriend en vijand.
Martin Berendse (1962) en Paul Brood (1952) kennen elkaar uit de tijd dat ze collega's bij het Nationaal Archief waren. Paul werkte al veel langer in de Nederlandse archieven, was universitair docent Archival Studies aan de Universiteit van Leiden en schrijver/samensteller van een groot aantal boeken over de geschiedenis van Nederland.
Martin werkte in het culturele veld, was algemeen rijksarchivaris/directeur van het Nationaal Archief en is tegenwoordig directeur van de OBA (Openbare Bibliotheek Amsterdam). Als (voormalige) rijksarchivarissen zijn Paul en Martin nog steeds gefascineerd door de boeiende ontstaansgeschiedenis van Nederland en vooral in de staatkundige en rechtshistorische aspecten daarvan.
Zij hebben ook eerdere titels uit de serie ‘Historische Atlas NL’ geschreven en samengesteld: ‘Historische Atlas NL. Hoe Nederland zichzelf bijeen heeft geraapt’, ‘Historische Stadsatlas NL. Nederland stedenland’ en ‘Historische Streekatlas NL. De ware schaal van Nederland’. Samen met een andere auteur hebben zij ook gewerkt aan ‘Historische Atlas van Misdaad en Straf. Nederlanders over de schreef’. ‘Historische Wateratlas NL.
De drijvende kracht van Nederland’ is in november 2022 bij Uitgeverij WBOOKS verschenen. Het boek telt 224 pagina’s en kost € 39,95. ISBN: 9789462585072.
Illustraties
1. (Links): Martin Berendse (OBA Amsterdam)
2. (Rechts): Paul Brood
Recensie
Wies Groeneveld
Alle boekrecensies zijn ook terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl