In zijn nieuwste boek ‘De grenzeloze rivier’ neemt Mathijs Deen ons mee op zijn reis door het stroomgebied van de Rijn. Hij vertelt over de rol die de rivier speelt in de geschiedenis. Zijn ontmoetingen van oeverbewoners combineert hij met geschiedenis en wetenschap. Zo ontstaat er vanuit verschillende invalshoeken een beeld van de rivier die bepalend is voor ons land en voor geheel Noordwest-Europa.
“Stel dat de rivier een personage is, dan heeft hij ook een geboorte en een dood. Vertel me hoe hij is ontstaan.” Deze kwestie legt Mathijs Deen op een zonnige septemberdag voor aan zijn tafelgenoot, een paleogeograaf. De Rijn heeft zijn oorsprong helemaal niet in de Alpen, maar bestond al voordat de Alpen ontstonden. Een rivier is water, meer kun je er eigenlijk niet van zeggen. De Rijn is de optelsom van al het regenwater dat door de zijrivieren stroomt.
Die uitleg is het begin van een reis die de lezer meevoert van een tijd voordat er sprake was van een Europees continent; die verloopt via de eerste levende wezens, de prehistorische mensen, de Romeinse tijd, de Middeleeuwen en de tijd daarna, uitlopend naar het heden.
De auteur laat ons naar de rivier en het stroomgebied ervan kijken door de ogen van de bewoners van toen en van nu. Via de machtige nijlpaarden die miljoenen jaren geleden langs de oevers graasden naar de vermoeide zalm die zijn habitat zag veranderen, van het oermeisje van Steinheim tot het sterfbed van Lodewijk de Vrome, van de Loreley die nog steeds slachtoffers maakt, via de jonge Goethe tot de schipper van het binnenvaartschip de Terra Maris.
Als voorbereiding op zijn reis voerde de auteur gesprekken met wetenschappers en oeverbewoners en las veel artikelen en andere bronnen die op de Rijn betrekking hebben. Op een boeiende wijze vermengt hij kleine persoonlijke verhalen met grote gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis. De verhalen zijn niet chronologisch ingedeeld, ook is er geen indeling van de bron van de Rijn naar het eind in de Noordzee, maar het boek meandert zoals een rivier ook meandert.
“Het is een combinatie van nietige voornemens in de enorme levenloze machinerie van de natuur die ik telkens weer wil vertellen; de ontmoeting van ons monter gesappel met het trage landschap waarin we rondstappen. Vandaar dat dit boek [net als ‘De Wadden’ en ‘Over oude wegen’, WG] opnieuw ronddwaalt in het niemandsland tussen mens en natuur, verbeelding en wetenschap, fictie en non-fictie.”
Deen heeft een prachtig boek geschreven in een meeslepende stijl. ‘De grenzeloze rivier’ is een stevige aanrader voor iedereen die affiniteit met rivieren en interesse voor het verleden heeft.
Mathijs Deen (1962) is schrijver en radiomaker. Hij maakt documentaires voor VPRO Radio. Van zijn hand verschenen eerder onder meer ‘Brutus heeft honger’ (nominatie AKO Literatuurprijs), de veelgeprezen boeken ‘De Wadden’ en ‘Over oude wegen’ en de roman ‘Het lichtschip’ (nominatie Libris Literatuur Prijs). Zijn werk wordt in meerdere landen vertaald.
‘De grenzeloze rivier’ is in september 2021 verschenen bij Uitgeverij Thomas Rap. Het boek telt 336 pagina’s. ISBN: 9789400408005. Het kost € 23,99. Het is tevens als e-book te koop en kost € 13,99. ISBN: 9789400408012.
Alle boekrecensies zijn ook terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl
Recensie
Wies Groeneveld
Fotografie
© Lin Woldendorp