Omdat ze deze uitspraak zo kernachtig vonden, hebben de schrijvers van het boek Een smerige waarheid gekozen voor die titel: het gaf precies weer waarom Facebook de laatste vier jaar zoveel negatief in het nieuws is geweest vanwege opeenvolgende controversen en crises. 

In het nawoord stellen de twee auteurs, Sheera Frenkel en Cecilia Kang, dat ze dit boek alleen hebben kunnen schrijven dankzij de niet aflatende steun van de nieuwsredactie van de The New York Times en de onvoorwaardelijke steun van uitgeverij Harper. En zonder interne documenten van medewerkers bij Facebook had Een smerige waarheid niet zo goed en gedetailleerd geschreven kunnen worden. Een flink aantal werknemers bij Facebook heeft meegewerkt aan de totstandkoming van dit boek, anoniem, om ontslag te voorkomen. 

De auteurs geven een chronologisch overzicht van de groei van het bedrijf. Daarbij maken ze duidelijk dat Facebook zonder het te melden gegevens over gebruikers verzamelde. Op het platform werd grootschalig nepnieuws verspreid en werden polariserende, haatzaaiende uitlatingen gedeeld. Grootschalige privacyschending en Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen in 2016 zijn volgens de samenstellers nog maar het topje van de ijsberg van wat er misging.

Als er - door journalisten - wederom misstappen werden gepubliceerd volgden er vaak excuses van Facebook. Ook deed men beloftes dat ze het beter zouden gaan doen. Maar, is de conclusie van de Frenkel en Kang, de schandalen die aan het licht komen zijn het gevolg van de kenmerken die zitten ingebakken in het DNA van Facebook. Het bedrijf lijkt niet van plan de gevolgde werkwijze aan te passen. Daardoor weet het bedrijf zich staande te houden, concurrenten uit te schakelen, boekt het recordwinsten en versterkt het hun wereldwijde dominantie.

In veertien boeiende hoofstukken weten de twee journalisten de vinger telkenmale op de zere plek te leggen. Bijvoorbeeld bij de bevindingen van Alex Stamos, die met zijn dreigingsanalyseteam de beveiliging van Facebook controleerde en analyseerde. Daar bleek al snel in 2016 dat de Russen massaal in Facebook accounts aanmaakte om zaken als de verkiezingen te beïnvloeden. Toen hij de bevindingen doorspeelde naar de top van het bedrijf, werd deze informatie in eerste instantie niet gedeeld met Mark Zuckerberg en Sheril Sandberg, de twee leiders van Facebook. Ook wordt gedetailleerd uit de doeken gedaan hoe in Londen The Observer en in Amerika The New York Times ontdekten welke activiteiten het Britse Cambridge Analytica ontplooid had. Via een klokkenluider onthulden de kranten dat dit bedrijf Facebookgegevens over karaktereigenschappen en politieke overtuigingen had gebruikt om de Amerikaanse kiezer met nepberichten en advertenties te bestoken. Saillant detail was dat Cambridge Analytica gefinancierd werd door Trump-aanhanger Robert Mercer.

Dat de Amerikaanse overheid echt te kort schiet in het reguleren van de activiteiten van Facebook blijkt uit de hoorzitting die werd gehouden na het Cambridge Analytica-schandaal. Met de vragen die werden gesteld door de Congresleden in het vier uur durend verhoor van Mark Zuckerberg werd duidelijk dat de gekozen volksvertegenwoordigers onvoldoende kennis van zaken hadden om überhaupt de juiste vragen te stellen.

Een smerige waarheid is een voorbeeld van gedegen onderzoeksjournalistiek waarbij de vele feiten voor zich spreken. Omdat het vergaren van feiten arbeidsintensief en tijdrovend is, bij deze een compliment voor de twee auteurs. Zij hebben kans gezien om een goed overzicht te geven van de gebeurtenissen binnen het bedrijf Facebook en de gevolgen die dat heeft voor de gebruikers in de hele wereld. 

Sheera Frenkel en Cecilia Kang zijn beiden als journalist werkzaam bij The New York Times. Ze maken deel uit van het team dat na maandenlang intensief onderzoek in november 2018 het geruchtmakende artikel Delay, Deny and Deflect schreven. 
Een smerige waarheid is verschenen bij uitgeverij AtlasContact en kost € 25,00. Ook leverbaar als e-book. Vertaling: Linda Broeder, Rogier van Kappel en Pon Ruiter.

Boekbespreking door Gerard van Os /waardering: vijf haringen 

Waardering
1 haring - net zo (on)aantrekkelijk als een bedorven haring   
2 haringen - alleen in de uitverkoop de moeite waard
3 haringen - kan ermee door als tussendoortje
4 haringen - goede kwaliteit, een stevige aanrader
5 haringen - behoort tot de beste vangst van dit jaar

illustratie: omslag van het boek

Alle boekrecensies zijn terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl