In de kelders van de Vrije Universiteit aan de Amsterdamse Zuidas trof biograaf Johan Snel een vier velletjes tellende autobiografie aan van de in Maassluis geboren journalist en staatsman Abraham Kuyper (1837-1920). Kuyper schreef die in 1912, toen hij 79 jaar oud was. Het is de leidraad geworden van de omvangrijke biografie ‘De zeven levens van Abraham Kuyper’ dat in september 2024 verscheen als vijfde, geheel herziene en uitgebreide druk.
De zeven levens, omdat Abraham Kuyper terug keek op zijn leven in zeven punten. Hij deed dat – in het Fans, wellicht op verzoek – in deze volgorde: als alpinist, reiziger, spreker, wetenschapper, activist, journalist en staatsman. Voor Johan Snel was dat de reden om de hoofdstukken in de levensbeschrijving in dezelfde volgorde te rangschikken.
Maar eerst wordt de lezer getrakteerd op een inleidend hoofdstuk van ruim dertig bladzijden, waarin de oprichter van de Antirevolutionaire Partij (ARP) van alle kanten wordt belicht. Hij was iemand die bijzonder nieuwsgierig was op velerlei terrein, zeer belezen, en hij sprak verschillende talen. Wat opvalt is de veelzijdigheid van Kuyper. Hij was sociaal bewogen, reisde veel, initieerde de oprichting van de ARP en de Vrije Universiteit in Amsterdam en speelde daardoor ook een grote rol in de politiek en wetenschap. Dat hij ‘de grootste splijtzwam is die de Nederlandse geschiedenis heeft voortgebracht’ weet Snel met feiten te onderbouwen.
De vijfde druk heeft een nieuwe omslag gekregen. We zien Kuyper nu afgebeeld met baard, poserend als bergebeklimmer: een foto uit 1876, geschoten in het Zwitserse Luzern. Volgens zijn biograaf was alpinist zijn het beste wat Kuyper is overkomen. Opmerkelijk: het staatsmanschap komt in de zeven keuzes van de antirevolutionair als laatste aan bod, dus ook in de biografie.
Het beeld dat oprijst is dat Kuyper een veelzijdiger persoonlijkheid was dan algemeen werd aangenomen. De verdienste van biograaf Snel is dat je een veel bredere kijk op Kuypers leven krijgt. Natuurlijk komen de meest spraakmakende verhalen over ‘Abraham de Geweldige’ ook aan bod, zoals aan het einde van zijn politieke carrière toen de zogenaamde ‘lintjesaffaire’ speelde. Door zijn tegenstanders, met name ook van de (socialistische) pers, werden controverses buitenproportioneel opgeblazen.
Dat de sensatiepers een eeuw geleden ook al bestond in ons land blijkt uit de vermeende naaktloperij van Kuyper in Brussel in 1911. Voor zijn gezondheid deed hij op aanraden van artsen uit een sanatorium in Dresden twee keer per dag ongekleed oefeningen in de frisse lucht. Hij deed dat in een hotel in Brussel en een agent had gemeld dat het van buitenaf te zien zou zijn geweest. Op grond van (des)informatie schreef een correspondent van Reuters een dampend artikel, dat ook in Nederland werd gepubliceerd. Op de redactie van de linkse krant Het Volk zijn ze weken bezig geweest over deze ‘affaire’, die achteraf geen affaire bleek te zijn.
Meerdere historici bogen zich eerder over het spraakmakende leven van Bram Kuyper. Snel geeft aan dat in de eerste helft van de vorige eeuw de Leidse historicus Johan Huizinga en later Jan en Annie Romein in hun boek Erflaters van onze beschaving het belang van Kuypers optreden memoreerden. Ze oordeelden positief met name over de vernieuwingen die hij maatschappelijk teweeg heeft gebracht. Als je De zeven levens van Abraham Kuyper uit hebt – een schitterende biografie over een controversieel staatsman - realiseer je je dat de invloed van Abraham Kuyper op de samenleving heel bijzonder is geweest.
Johan Snel (1961) is historicus. In 2023 verscheen van zijn hand 'Abraham Kuyper, een leven in de journalistiek. Een alternatieve biografie’. Het hierboven besproken boek is vorig jaar vertaald voor de Amerikaanse markt.
De zeven levens van Abraham Kuyper is verschenen bij uitgeverij De Vuurbaak en kost € 30,00. Geen e-book leverbaar.
Illustraties
1. omslag van het boek
2. portret van de auteur, poserend voor de buste van Abraham Kuyper (foto Elsemarie de Boer)
Recensie
Gerard van Os
Alle boekrecensies zijn terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl
Dit is een bijdrage van het recensiecollectief. Lijkt het je leuk om ook een boek te bespreken voor De Vlaardinger, mail dan je recensie naar Hans Vrugt, eindredacteur van het collectief: hansvrugt@planet.nl.