Het boek ‘De stem van het volk’ hoort bij een gelijknamige tentoonstelling, die nog is te zien tot en met 31 januari 2025 in het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen in Breukelen. Aan de hand van lokale verhalen en archiefstukken uit de depots van dat centrum wordt door historicus Wouter van Dijk de ontwikkeling van de Nederlandse democratie en de daarbij behorende grondrechten uitgelegd.
Het verhaal dat de auteur vertelt begint in 1795 en loopt van de Bataafse Republiek tot en met de uitbreiding van het kiesrecht in de twintigste eeuw. In het eerste hoofdstuk, de periode tot 1813 met als titel ‘De democratie ontkiemt’, wordt de autocratische monarchie en standenmaatschappij in de periode vóór de Franse Revolutie door de Bataafse Republiek veranderd in een democratie. Democratische beginselen en grondrechten worden vastgelegd in grondwetten. In 1798 verschijnt de eerste grondwet, de Staatsregeling, met progressieve overheidsverplichtingen.
In het tweede hoofdstuk, de periode 1814-1851 met als titel ‘Van restauratie naar liberalisme’, raakt het progressieve beleid van de grondwet onder conservatieve druk buiten beeld. In 1814 verandert de absolute en conservatieve heerser koning Willem I deze grondwet. In de jaren 1830 verandert Willem echter van conservatief naar liberaal. In het jaar 1848 werd de grondwet van 1814 door Thorbecke radicaal herzien.
In het derde hoofdstuk, de periode van 1852-1919 met als titel ‘Liberaal hoogtij en de komst van de massapartij’, stuit de radicale grondwet van 1848 al snel op verzet in heel het land. Deze protesten ontstaan in een tijd van grote onrust in Europa en lopen nogal uiteen: conservatieven en religieuze groeperingen vinden de hervormingen te radicaal, terwijl andere delen van de bevolking juist vinden dat de hervormingen niet ver genoeg gaan. In de negentiende en twintigste eeuw ontstaan verschillende politieke richtingen, zoals bijvoorbeeld communisme en sociaaldemocratie.
In het vierde hoofdstuk, de periode 1920-1945 met als titel ‘Bedreigde democratie in een verzuilde samenleving’, heeft ons land als gevolg van de Beurskrach van 1929 een economische crisis en raakt verregaand verzuild. Tijdens de Tweede Wereldoorlog staat de democratie enorm onder druk door dictatoriale machtsovername van de Duitse bezetters.
In het vijfde hoofdstuk, de periode 1946-2024 met als titel ‘Van gemeenschap naar individu’, ontstaat na de bevrijding een vernieuwde democratische samenleving. Enkele voorbeelden daarvan zijn democratisering van de werkplek, vrouwen in de politiek, en in de jaren zestig en zeventig verbeelding aan de macht, burgerlijke ongehoorzaamheid en, in 1983, een sociale grondwet voor ieder individu.
De auteur heeft het boek helder en informatief geschreven. Hoewel alleen verhalen uit de Utrechtse regio Vecht en Venen in dit boek voorbeelden zijn van de historische veranderingen, is het onderwerp zeker ook interessant voor de rest van Nederland. Het boek is geïllustreerd met diverse kaarten en oude documenten, maar ook met spotprenten, foto’s van protesten, van bekende politici en verkiezingsaffiches van politieke partijen. Een absolute aanrader voor eenieder die is geïnteresseerd in onze politieke geschiedenis.
Wouter van Dijk is historicus en archivaris en werkt als senior collectiebeheerder bij het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen in Breukelen. Hij studeerde middeleeuwse en vroegmoderne geschiedenis aan de Universiteit Leiden en archiefwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij als onderzoeker aan de Universiteit Utrecht alsook aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Als docent was hij verbonden aan de Archiefschool. Eerder verscheen van hem het boek ‘Soldaten in de Vechtstreek 1672-1673. Sporen van het Rampjaar in het archief’.
‘De stem van het volk’ is op 30 mei 2024 verschenen bij Uitgeverij Waanders. Het boek heeft 160 pagina’s en is voorzien van diverse afbeeldingen, noten, bronnenlijst en een illustratieverantwoording. Het kost € 20,00. ISBN: 9789462625532.
Illustratie
Omslag van het boek
Alle boekrecensies zijn terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl.
Recensie
Wies Groeneveld
Dit is een bijdrage van het recensiecollectief. Lijkt het je leuk om ook een boek te bespreken voor De Vlaardinger (en straks ook voor De Schiedammer Online)? Elk genre is welkom. Mail je recensie dan naar Hans Vrugt, eindredacteur van het collectief: hansvrugt@planet.nl.