Een Hanze is een samenwerkingsverband van Noord-Europese handelaren in de middeleeuwen. Door samenwerking probeerden ze hun handel te beschermen en uit te breiden. Aanvankelijk werden er kleine, maar later steeds grotere samenwerkingsverbanden gevormd. Het boek ‘Atlas van negen Hanzesteden’ geeft een historisch overzicht van de relatie tussen negen Gelderse en Overijsselse steden langs de IJssel en langs de Zuiderzee, die deel uitmaakten van een Hanze en hoe de Hanze door de eeuwen heen functioneerde.
Het boek is als volgt opgezet: een inleiding over het begrip ‘Hanze’, de organisatie van een Hanzeverbond, de middeleeuwse handel en een Hanze als een vorm van ‘Europese samenwerking avant la lettre’. In de volgende hoofdstukken worden de steden beschreven.
De Hanze als stedenverbond was een teken van opkomende macht van de steden, want in de twaalfde eeuw werden stadsrechten verleend. In Noord-Europa zagen steden in dat ze hun belangen het allerbest gezamenlijk met andere steden konden behartigen. Van oorsprong bestond de Hanze uit Duitse steden rond de Oostzee. Later traden ook andere landen van de Oostzee en van de Noordzee toe, waaronder de steden die in het boek ‘Atlas van negen Hanzesteden’ zijn beschreven.
Belangrijk in deze Hanzesteden waren de jaarmarkten. Deventer was de stad met de grootste jaarmarkt. Kampen was in die tijd bij uitstek de stad van de internationale zeehandel, dankzij de toen nog open verbinding naar zee. De Kampense schepen zag je bijna niet op de rivieren, die uit Zutphen juist weer wel. Ook Zwolle ontwikkelde zich als handelscentrum, maar meer voor de regionale handel. Het vervoer ging over land en over nabijgelegen waterwegen als Vecht en Zwartewater. Het stadje Doesburg onderhield intensieve handelscontacten met Engeland. De meeste van deze Hanzesteden liggen bij rivieren of in kustgebieden, want het handelstransport verliep vaak via waterwegen. De Gelderse steden Elburg en Harderwijk lagen aan de Zuiderzee. Hattem en Hasselt waren kleine Hanzesteden.
Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw was in Overijssel en Gelderland een samenwerkingsverband van zeven steden die zich als Hanzestad profileren, opgericht. Doel van deze samenwerking was om toeristen te trekken, het culturele erfgoed te benadrukken en de trots van de inwoners te vergroten. ‘Hanze’ werd in het jaar 2023 hiervoor als thema gebruikt, omdat het een grote en positief-geladen naamsbekendheid heeft. Negen Oost-Nederlandse Hanzesteden (Doesburg, Zutphen, Deventer, Hattem, Zwolle, Hasselt, Kampen, Elburg en Harderwijk) werkten samen om zich in de schijnwerpers te zetten als vakantiebestemming. Het officiële ‘jaar van de Hanze’ is inmiddels verstreken, maar deze steden zijn ook nu nog zeer interessant om te bezoeken.
Het kloeke boek ‘Atlas van negen Hanzesteden’ biedt aantrekkelijke informatie over en illustraties van de steden. Een vlot en zeer toegankelijk geschreven boek. Een mooie aanrader.
De auteurs zijn Ewout van der Horst (directeur-bestuurder van museumorganisatie Deventer Verhaal), Frank Inklaar (auteur in tijdschriften en boeken), Harry Stalknecht (historicus, auteur van historische uitgaven waaronder ‘Een klein atlas van alledaagse dingen’ en journalist bij historische tijdschriften), Michel Groothedde (co-auteur van ‘Historische streekatlas’) en Paul Brood (archivaris en rechtshistoricus).
‘Atlas van negen Hanzesteden’ is als 2e druk in oktober 2023 verschenen bij Uitgeverij WBOOKS, in samenwerking met Marketing Oost. Het boek heeft 144 pagina’s en is voorzien van 124 afbeeldingen in kleur, namelijk historische prenten, kaarten en luchtfoto’s van de negen Hanzesteden. Daarnaast een bibliografie, websites, een overzicht van musea in zes Hanzesteden en verantwoording van de illustraties.
Het boek kost € 24,95. ISBN: 9789462585638. Het is niet als e-book te koop.
Illustratie
Omslag van het boek
Alle boekrecensies zijn ook terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl
Recensie
Wies Groeneveld
Dit is een bijdrage van het recensiecollectief. Lijkt het je leuk om ook een boek te bespreken voor De Vlaardinger (en straks ook voor De Schiedammer Online) Elk genre is welkom. Mail je recensie dan naar Hans Vrugt, eindredacteur van het collectief: hansvrugt@planet.nl.